văn học sử: GS Dương Đức Nhự dịch thơ chữ Hán cuả Chu Thần Cao Bá Quát, bài thơ cho thấy cuộc sống nghiệt ngã cuả ngài

GS Dương Đức Nhự, Đại Học Văn Khoa Saigon trước 1975, dịch thơ chữ Hán cuả Cao Bá Quát -- 2 trang lượm lặt từ đặc san TV, cộng đồng người Việt ở Mỹ:

Tôi nghĩ rằng chữ Hán ở hai trang này là cuả bố tôi viết tay, vì nhìn đây không giống chữ in. Dù là giáo sư dạy Anh Văn và ngữ học thực hành, vì sinh trưởng trong một gia đình Khổng học -- là chaú ngoại cụ đồ Khuất Ý ở Sơn Tây, cha tôi biết chữ Hán. Tôi đang cố thu thập khoảng gần ngàn bài dịch thơ Đuòng, thơ chữ Hán sang tiếng Anh cuả bố t̀ôi trong vòng 40 năm qua. Tôi nghĩ sẽ không tìm ra một người thứ hai như ông nưã ở hải ngoại: Hán, Nôm-Quốc Ngữ, Anh, Phap, ngữ học hiện đại va lãnh đạo giáo ḍuc ̣̣(Linguistics British Council Scholar: London; educational leadership USA).

1. TRANG #1: Bài thơ chữ Hán cuả Cao Bá Quát: rất ngắn nhưng đọc lên quá sức ngậm ngùi: ngài mang gia đình đi lánh nạn, không thể về quê, phải dấu tên tuổi. Như qúy ṿi biết, tiểu sử Cao Chu Thần cho thấy ngài bị triều đình Huế "trù" vì khả năng văn chương và đầu óc, rồi kết án vì đã che chở cho những sĩ tử gỉỏi nhưng phạm húy ở trường thi. Từng bị giam cầm tra tấn, thi nhiều lần ở Huế đều bị đánh trượt. Sau khi nổi loạn làm quốc sư cho giặc châu chấu thì ngài bị xử trảm, tru di tam tộc. Chi tiết lích sử không rõ ràng, và tác phẩm cuả ngài bị phá huỷ, ngăn cấm:

Mot chiec cum lim chan co de 

Ba vong xich sat buoc thi vuong

. Trước đó Chu Thần được triều đình phái về dạy học ở Sơn Tây, là quê cha tôi:

 Nhà  trống ba gian, một thầy, một cô, một chó  cái;

 Học  trò dăm đứa, nửa người, nửa ngợm, nửa đười ươi.

Cuộc khởi nghĩa cũng ở Sơn Tây. Theo lời chú thích cuả cha tôi thì ở làng cha tôi có chi họ Cấn, cũng trong đại gia đình cuả họ Dương nhà tôi. Cha tôi có giả thuyết rằng họ Cấn chính là chi tộc còn lại cuả Cao Bá Quát, phải đổi tên đi để tránh chu di tam tộc. Họ Cấn chỉ có mặt ở Sơn Tây, là nơi sinh sống, làm việc, và khởi nghiã̉ cuả Cao Bá Quát.

2. TRANG #2: Baì thơ Hán không đề́ tên tác giả, và bản dịch Nôm-Quốc Ngữ ký tên cha tôi. Như vậy, biết tính ông, bài chữ Hán cũng là cuả ông.