Sau đây là một số nhận xét và khái niệm tổng quát đã được trình bày trên FACEBOOK về v/d này:
TỪ ÂM NHẠC ĐI ĐẾN CAÍ GÌ KHÁC BAO TRÙM CẢ XÃ HỘI:
Tôi phải "share" FB post từ anh The Dung Tran [bài viết liên quan đến phát biểu nào đó cuả một ca sĩ VN về nhạc bolero ở VN -- tôi chẳng dám đọc nữa -- "share" chỉ để nói lên một sự thật quá "kinh hoàng" (chữ dùng cuả Nhac Si Ha Chu): hình như cả nước bây giờ gọi chung một loại nhạc thịnh hành được yêu chuộng bởi khán giả bình dân là nhạc "bolero," TRONG KHI CHỮ BOLERO HOÀN TOÀN CÓ NGHĨA KHÁC TRÊN THẾ GIỚI. TRÊN THẾ GIỚI CHỮ BOLERO KHÔNG BÌNH DÂN CHÚT NÀO CẢ, VÀ KHÔNG LIÊN QUAN GÌ ĐẾN LOẠI NHẠC NÀY Ở VN.
Rồi có người lại cho loại nhạc và danh hiệu này là sản phẩm cuả VNCH để lại. Tôi sinh ra và được nuôi dưỡng ở VNCH cho đến 1975, không hề có danh xưng nhạc bolero để mô tả chung hay bao tr̀um hết loại nhạc bình dân này. Trước 1975 khi nhịp điệu Bolero cuả văn hoá Châu Mỹ Latin gồm cả Cuba du nhập vào Việt Nam qua ảnh hưởng văn hoá Pháp, một số nhạc sỉ miên Nam VN dùng nḥip điệu Bolero theo cảm nhận cuả họ để sáng tác một số nhạc phẩm có giai điệu rất du dương theo nhịp điệu chập chùng. Sau đó, mãi cho đến bay giờ, có một số người VN làm nhạc cho quần chúng theo một giai điệu "predictable" nào đó dễ hát cho quần chúng vì "intervals" rất hẹp/ngắn, giai điệu th̀i hơi phan̉g phất ngũ cung mà cũng chẳng ra ng̃u cung, và họ nghĩ rằng họ đã dùng "nhịp" cuả bolero nhập vào VN từ nhạc cuả châu Mỹ Latin trước 1975 -- chắc vì thế nên để chữ bolero ở đầu bài?
Trong tận cùng quốc hồn quốc túy, đúng nghĩa dân ca/ng̃u cung VN, các loại chèo cổ, hát bội, ả đào, vọng cổ lấy từ bản "hoài lang", cải lương hổ̀ quảng lấy một phần âm điệu cuả Tàu, quan họ, nam ai, nam bình, lỵ́ con sáo, hát ru, cho đến các thể điệu ngâm thơ, sa mạc, lẩy Kiều, lưu thủy hành vân, etc., đều là những giai điệu khá phức tạp nhất là nêú dùng ký âm pháp Tây Phương , sẽ có rất nhiều appogiatura, và là những giai điệu hay vì khá phong phú, và "pitch" rất chỉnh, đâu có như "nhạc bolero" ǹày? Dùng chữ bolero để gọi âm điệu cuả tân nhạc bình dân bây giờ là serious semantic misuse cuả "bolero" thế giới.
Như vậy sẽ -- hay đã -- có một ngày người Việt gọi "table" là cái ghế và thay đổi luôn thực thể, bàn biến thành ghế trong đầu óc cuả dân, thay vì chỉ là ngôn từ dùng sai? Nói theo anh Ha Chu thì "đường ta ta cứ đi người làm sao mặc kệ người vì điếc không cần sợ̣ súng?"
Sau đây là một số nhận xét và khái niệm tổng quát đã được trình bày trên FACEBOOK về v/d này:
TỪ ÂM NHẠC ĐI ĐẾN CAÍ GÌ KHÁC BAO TRÙM CẢ XÃ HỘI:
Tôi phải "share" FB post từ anh The Dung Tran [bài viết liên quan đến phát biểu nào đó cuả một ca sĩ VN về nhạc bolero ở VN -- tôi chẳng dám đọc nữa -- "share" chỉ để nói lên một sự thật quá "kinh hoàng" (chữ dùng cuả Nhac Si Ha Chu): hình như cả nước bây giờ gọi chung một loại nhạc thịnh hành được yêu chuộng bởi khán giả bình dân là nhạc "bolero," TRONG KHI CHỮ BOLERO HOÀN TOÀN CÓ NGHĨA KHÁC TRÊN THẾ GIỚI. TRÊN THẾ GIỚI CHỮ BOLERO KHÔNG BÌNH DÂN CHÚT NÀO CẢ, VÀ KHÔNG LIÊN QUAN GÌ ĐẾN LOẠI NHẠC NÀY Ở VN.
Rồi có người lại cho loại nhạc và danh hiệu này là sản phẩm cuả VNCH để lại. Tôi sinh ra và được nuôi dưỡng ở VNCH cho đến 1975, không hề có danh xưng nhạc bolero để mô tả chung hay bao tr̀um hết loại nhạc bình dân này. Trước 1975 khi nhịp điệu Bolero cuả văn hoá Châu Mỹ Latin gồm cả Cuba du nhập vào Việt Nam qua ảnh hưởng văn hoá Pháp, một số nhạc sỉ miên Nam VN dùng nḥip điệu Bolero theo cảm nhận cuả họ để sáng tác một số nhạc phẩm có giai điệu rất du dương theo nhịp điệu chập chùng. Sau đó, mãi cho đến bay giờ, có một số người VN làm nhạc cho quần chúng theo một giai điệu "predictable" nào đó dễ hát cho quần chúng vì "intervals" rất hẹp/ngắn, giai điệu th̀i hơi phan̉g phất ngũ cung mà cũng chẳng ra ng̃u cung, và họ nghĩ rằng họ đã dùng "nhịp" cuả bolero nhập vào VN từ nhạc cuả châu Mỹ Latin trước 1975 -- chắc vì thế nên để chữ bolero ở đầu bài?
Trong tận cùng quốc hồn quốc túy, đúng nghĩa dân ca/ng̃u cung VN, các loại chèo cổ, hát bội, ả đào, vọng cổ lấy từ bản "hoài lang", cải lương hổ̀ quảng lấy một phần âm điệu cuả Tàu, quan họ, nam ai, nam bình, lỵ́ con sáo, hát ru, cho đến các thể điệu ngâm thơ, sa mạc, lẩy Kiều, lưu thủy hành vân, etc., đều là những giai điệu khá phức tạp nhất là nêú dùng ký âm pháp Tây Phương , sẽ có rất nhiều appogiatura, và là những giai điệu hay vì khá phong phú, và "pitch" rất chỉnh, đâu có như "nhạc bolero" ǹày? Dùng chữ bolero để gọi âm điệu cuả tân nhạc bình dân bây giờ là serious semantic misuse cuả "bolero" thế giới.
Như vậy sẽ -- hay đã -- có một ngày người Việt gọi "table" là cái ghế và thay đổi luôn thực thể, bàn biến thành ghế trong đầu óc cuả dân, thay vì chỉ là ngôn từ dùng sai? Nói theo anh Ha Chu thì "đường ta ta cứ đi người làm sao mặc kệ người vì điếc không cần sợ̣ súng?"
---
Bolero co nghĩa gi trên thế giới? tuong trung cai gi? Khi nhắc đến "bolero" the ky 20, the gioi nghi den cai gi?
Xin quy vi coi video duoi day, chi mot dinh nghia thoi, trong nhieu dinh nghia khac nhau, nhung tat ca cac dinh nghia tren the gioi deu tụ về mot điểm chung: dó la nhip dieu chậm ̣-- slow rhythm -- va nghệ thuat múa, dance, phat xuat tu Tay Ban Nha, la điểm khởi đầu van hoa nghe thuat cua chau My Latin vì vị trí cuả đế quốc Tay Ban Nha trong cuoc viễn chinh Chau My Latin. Diệu vũ Tay Ban Nha, voi nhip dieu cua no, khi qua Cuba thi thanh nhip dieu nhay mua cua Cuba, roi từ đó tro thanh mot điệu nhảy đôi lứa, chậm hơn các điệu nhảy Latin khác, chắc để đôi lứa được... "mùi mẫn" ̣(couple dancing, ballroom dancing),. Mang âm hưởng va nhip dieu cua Chau My Latin, bolero co khi bị lẫn lộn với rumba (mot chữ lại co y nghia rieng cua no, khac voi bolero). Nhip dieu Bolero bay gio co the la 2/4, 3/4, hay 4/4, nhung "time" nhu the nao thi bolero van co dac tinh nhip dieu rieng cua no.
Bolero tro thanh tên cua sang tac dành cho dance, mà nha soan nhạc xuat sac cua the ky 20 la Maurice Ravel đã sang tac dể tặng cho một vũ công ballet trứ danh, ông soạn voi muc dich cải tổ lại truyền thống múa, tro thanh tac pham iconic cuả thế giới làm gãy đổ cơ cấu của nhạc cổ điển và ballet, nhưng bản hoà tấu cua Ravel vẫn thuộc ve thế gioi cổ điển (nhac... bac hoc???, nhac nghe thuat -- art music).
Noi den bolero la the gioi nghi den dieu mua cua Tay Ban Nha, nhip dieu cua Cuba va Chau My Latin, va bản hop xướng bat hủ cua Ravel.
Ravel va Debusy la hai composers nguoi Phap đã tách rời kh̉ỏi khung troi classique, tao nen truyen thong neo-classical (trong truong hop cua Debussy, co cả impressionism, song song với hội hoạ).
Video này la bản hop xuóng doc dao Bolero cua Ravel, di theo vũ diệu Bolero cuả truyền thống Tay Ban Nha. Do la bolero cua the gioi. Ravel's Bolero noi tieng khap hoan cau, quá dac biet vi chỉ có mot phân đoạn ̣(movement), sang tac thanh vong tron, khong bao gio ket thuc, trong khi symphonie cua the gioi classique thuong thuong la three movements, và có ket thuc. ̣Bolero cua Ravel co the tiep tuc de vu cong nhay ca tieng dong ho, lap di lap lai khi nao múa ngung thi nhac ngung, mà không bao giờ nhàm chán...Nhac di theo múa, chứ múa khong di theo nhac. DO LA ICONIC BOLERO TRONG LONG THE GIOI, gan lien voi cai ten Ravel.
Dieu nhạc bolero cuả Latin la mot phần cua nhac nghe thuat ̣(art music), bat nguon tu tango ̣habanera, ma dong thoi cung biến thái thành nhip dieu cua nhac vũ truong ̣̣(ballroom dancing). Ca hai bat dau tu Tay Ban Nha.
Chu bolero vi the rat kho dinh nghia, nhung chac chan no khong co nghia giai dieu nhac binh dan thinh hanh o VN. Tai sao? Am nhac gồm 3 phần tử: âm dieu (chiều dọc, chords, hòa âm), giai điệu (melody, chiều ngang), v̀a nhịp điệu (rhythm, như tiếng trống). Bolero hoan toan co nghia rhythm, khong lien quan gi den melody hết.
Một đặc diem cua Ravel's Bolero là tuy nhịp điệu chậm như đ̣iệu nhà̉y muá Latin, nhưng tiết điệu thì lại rất dập dồn. Tiết điệu là sự tổng hợp của am dieu, giai dieu, va nhip dieu.
Như vậy Bồ-Lế-Rồ cuả VN cùng tên với Boler̀o cuả thế giới ở chỗ tất cả đều có nhịp điệu...chậm hay sao? Cái nào chậm hơn nhạc kị́ch động mà nhanh hơn slọw thi gọi tuốt là bolero?
Them mot diem nua, co mot quan diem tren the gioi rằng bolero cua nhac nghệ thuat Ravel, va bolero cuả nhip dieu nhay Tay Ban Nha, Cuba, va chau My Latin tất cả duoc coi la rat "sexy/sensual" vi cứ..tiep tuc khong bao gio ngung thành vong tròn, tha hồ phô bày từng bap thit, tùng cử chỉ, lắc lư, của vũ công, cặp đôi ôm nhau, etc. Bồ-Lế-Rồ của VN ma cac ong ba đại nhac si, đại ca si đang bàn cãi xỉ vả nhau, có được cho là 'sexy' nhu thế không, trong lòng dân toc? Thế giới nghĩ về bolero la nhạc nhảy, nḥac đại hoà tấu iconic, nhạc sexy cua nhân loại, nhu vay thi tai sao các ông bà VN mượn tạm cái ten bolero của nguoi ta lam gi vậy? (không phải mượn tạm mà là lấy...luôn, ngang xương).
Các nhạc sĩ sáng tác cua VN hải ngoại làm ơn check dùm tôi xem "nhip điệu" cua Nhac Bồ-Lế-R̀ồ trong quần chúng VN co con giu duong net cua Bolero Rumba, Bolero Latin America, không. Tôi dốt địa hạt sáng tác, không dám nói. Chưa dám làm bài nhạc nào cả, vì sợ làm...dở ẹc và sai bét không dám hát không dám đàn, chỉ để trong đầu mà thôi, vì...như Maria Callas nói, "music is enormous."
DNN aug 2017
Xin mời quý vị thưởng thức Bolero cua Ravel va dieu vũ Bolero cua Tay Ban Nha, trong lòng thế giới. Tôi không thích ông vũ công ở trần dù ông ta quá giỏi, và rõ ràng đây la bản sắc tuyệt vời nhất của Tay Ban Nha, cùng với sự siêu việt cuả sáng tạo Ravel, có một kh̀ông hai ̣-- chẳng có hợp xướng nào mà đi luôn một đường đèo bất tận như vậy cả...muốn dự́t thì phải chơi nh̉o lại r̀ôi tắt luôn, hay chơi ầm lên rầm một cái sau khi crescendo hết sức, để chấm dứt, tùy theo điêu vũ hoạc nhạc trưởng,,,
Nếu tôi đặt lời Viet cho Ravel's Bolero, thì có một nh́om ca sĩ gốc Việt tài tử nào họp lại để cùng hát với tôi thử xem sao...có dám không? mình đi sau người ta, nhưng Đồng bào thân mớn đã lấy tên ra xài tơi bời rồi, bây giờ lại có cuộc tranh cãi anti-Tùng Dương, như...anti-trump, anti-Clinton vậy...
So, why not us now, vietnamize Ravel's Bolero with lyrics a capella, just among us? Come on....
from "bolero" to the art of dance: từ hiện tượng 'bolero' ở VN qua đến bộ môn nghệ thuật cuả vũ nhạc:
Ngày xưa khi N.Trãi bị 'dìm,' thì vua Lê giao cho ông đảm nhiệm về lễ nhạc, chứ không còn là 'kinh bang tế thế.' Trong lịch sử VN, thời quân chủ, nḥac và ṽũ là một phần cuả "lễ," nghĩa rộng trong "tiên học lễ, hậu học văn".
Người nữ vũ công trong bản bolero cuả Ravel này đã qua đời vì heart attack, cũng giống như Maria Callas.
Nếu còn thì giờ tôi sẽ nói về nghệ thuật vũ và nói thêm về "bolero" ở một thời điểm khác.
Hai video về vũ dựa trên hợp xướng Bolero cua Ravel cho thấy sự khác biệt giữa vũ bộ môn nghệ thuật, với các màn thương mại, cũng Tây Phương hay Tây hóa sản phẩm VN (áo tứ thân, ńon quai thao, etc. cho vừa lòng người Việt) mà người Việt hải ngoại xem trên các video giải trí.
CLOSING ON BOLERO or... "Bò Lết và Rồ"
Tôi hy vọng đồng hương sẽ đọc những dòng này: Thí dụ sau đây:
Âm nhạc VN có được cái độc đáo cuả đàn bầu, ai oán thê lương trong đêm mà giản dị trong kiến trúc. Âm nhạc VN cũng có được bài Qua Cầu Gíó Bay, genre trữ tình cộng thêm 'luyến láy' cộng thêm cả một triết lý về tình yêu lãng mạn tính, romanticism. VN tr̉o thành nổ̀i tiếng vì hai sản phẩm này. Nguyên thế gíoi biết đàn bầu va Qua Cầu Gió Bay là đóng góp cuả VN vao âm nhạc là v̀om trời chung của thế giới chứ không phải như tục lệ...nhai tr̀ầu chỉ có ở Đông Nam Á.
Bây giờ có một quốc gia, đoàn thể tên la..."balony" tự nhiên lấy hai sản phẩm này của VN rồi biến chế thêm thắt thành âm nhạc của họ. Họ bỏ trái bầu lấy cục sắt để vô, họ thay đổi Qua Cầu Gió Bay thành hard rock, có thép kêu ầm ầm cho hợp với họ, NHƯNG HỌ VẪN GIỮ TÊN QUA CẦU GÍO BAY/ĐÀN BẦU, CHỈ THÊM CHỮ BALONY VÔ VÀ TRÊN THẾ GIƠÍ NÀY CHỈ CÓ MỖI HỌ LÀ BIẾN ĐỔI HAI SẢN PHẨM VN NHƯ THẾ, TRONG KHI CẢ THẾ GIỚI CỐ GẮNG GIỮ ĐẶC ĐIỂM CÁI HAY CỦA NGHỆ THUẬT VN KHI BẮT CHƯỚC VÀ SÁNG TẠO.
CHÚNG TA NGHĨ SAO?
Nếu sự biến đổi cuả nước Balony trở thành... Ravel's Bolero (công nhận xuất xứ Tây Ban Nha rồi cải cách luôn truyền thống vũ nhạc và nối nhịp cầu cổ điển và hiện đại), ai cung phai cong nhan la hay, la sieu, thì VN chúng ta và thế giới cám ơn không hết.
Đằng này chỉ có cái nước Balony đóng cưả nói chuyện với nhau qua cái Đàn bầu/Qua Cầu Gió Bay kiểu cuả họ. Đường họ, họ cứ đi, và dân ḥo thì không biết chút gì về đàn bầu hay Qua Cầu Gió Bay nguyên thủy để nâng cao thưởng ngọan, mà chỉ vì yêu mến Balony có...sắt và có...thép, mà yêu say đắm luôn Đàn Bầu Qua Cầu Gío Bay kiểu mới trái thẩm mỹ này.
Tại sao Đàn Bầu/Qua Cầu Gío Bay Balony trái thẩm mỹ?
VN, xuất xứ cuả tác phẩm, va the gioi xác định được giá trị thẩm mỹ mang phần hồn cuả họ . Trong thi du nay, VN đã cho đi, sự sáng tạo bắt chước cuả những người thu nhận tác phẩm phải đặt trên nền tan̉g, chứ không phải là phá hoại.
Cho đến tài ba như Ravel và nước Pháp cũng vẫn phải kính trọng chỗ đứng cuả vũ nhạc Bolero (đã đi vào hội họa và nghệ thuật sân khấu thế giới) trước khi Ravel đặt tên tác phẩm là Bolero: Nói đến Bolero la: nhịp điệu, nhị́p điệu VÀ NHỊP ĐIỆU.
Trong thí dụ trên của NN: Thế có tội nghiệp cho dân Balony không? Lỗi ở nhạc sĩ BAlony lười biếng không sáng tạo, không chịu học hỏi, kh̀ông biết kính tṛong Đàn Bầu Qua Cầu Gío Bay nguyên thủy, hay là lỗi cuả chính dân Balony -- Dân thế nào thì nhạc thế ấy?
BOTTOM LINE: nếu đã có những nhạc sĩ VN sau khi người Pháp ra đi, mang chút căn bản nhịp điệu bolero trữ tình vào đất nước nghềo để phong phú hoá nền âm nhạc bản xứ, thì tôi xin những thế hệ kế tiếp noi gương Ravel đừng giết những bước đầu tiên, mà hãy tr̀ổ̀ng hoa thơm cho đoạn đường kế tiếp, đừng cô lập hoá VN trong kho tàng chung cuả thế giới.
V/d hay dở: Người mù chưa bao giờ thấy con voi làm sao biết con voi cao hay thấp? Quan niệm hay dở trong âm nhạc đi theo lòng yêu nước cuả người dân? Dan Balony yêu sắt thép cho nên yeu đàn bầu/Qua Cầu Gió Bay kiểu Balony? tieng sắt thép ấy có phải là nhạc hay?
"HÃY ĐEM THƯỞNG NGOẠN CAO ĐẾN CHO KHÁN GIẢ, CHO DÙ KHÁN GIẢ KHÔNG BIẾT THẾ NÀO LÀ THƯỞNG NGOẠN CAO -- Maria Callas.
By the way, khán giả VN ngày nay nhớ 'bolero' của quá khứ, hay là tâm lý nhớ cái gì khác, cho nên ôm đại 'bolero' ngày hôm nay. Đ́ói khá̉t nhu cầu tâm lý nên cho gì ăn nấy. Cơm nguội cũng nhai, cơm hẩm cũng nhai luôn, miễn cơm "nguồn cội" dễ nuốt là được rồi.
Thi du thu hai: mot hinh thuc Bolero trong nhac hien dai, vuot bien cuong van hoa, duoc PDuy dat loi Viet:
No comments:
Post a Comment